Gminna Biblioteka Publiczna im. Kaspra Wojnara w Jedliczu - biblioteka.jedlicze.pl

Rys historyczny Biblioteki

17 kwietnia 1946 roku na podstawie dekretu o bibliotekach  przystąpiono do tworzenia sieci bibliotek publicznych w całym kraju. W pierwszej kolejności powstawały biblioteki powiatowe, równolegle tworzono biblioteki miejskie. Następnie na  podstawie planu i funduszy centralnych w 1948 r. przystąpiono do tworzenia sieci bibliotek gminnych. Wszelkie zmiany władz i reformy administracyjne pociągały za sobą także zmiany statusu i organizacji bibliotek. Jedlicka biblioteka  na przestrzeni kilkudziesięciu lat istnienia kilkakrotnie zmieniała swój status i nazwę. Najpierw w latach 50-tych działała jako placówka gromadzka, potem w latach 60-tych osiedlowa, początkiem lat 70-tych miejska, następnie miejska i gminna,  a od 1997 roku do chwili obecnej jako gminna. Zasadniczą zmianę statusu bibliotek wprowadziła ustawa z dn. 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym, stanowiąc, że prowadzenie bibliotek jest zadaniem własnym gminy.

Biblioteka w Jedliczu została utworzona w 1950 r. Pierwszy wpis do inwentarza obejmujący komplet 500 książek pochodził z zakupu centralnego. Wraz z pierwszą pulą książek biblioteka otrzymała księgę inwentarzową zawierającą  gotowy wpis przekazanych pozycji. Od początku istnienia prowadzeniem biblioteki zajęła się Zofia Kobylańska. Była to długoletnia nauczycielka w tutejszej szkole i wielka miłośniczka książek. Warto odnotować, że Kobylańska przechowała przez okres okupacji zbiory przedwojennej gromadzkiej biblioteki ludowej.

Równolegle do powoływania bibliotek gminnych (wówczas gromadzkich) uzupełniano sieć bibliotek publicznych na wsi poprzez tworzenie punktów bibliotecznych – które miały stanowić najmniejsze ogniwa tej sieci. Punkty bazowały na zbiorach bibliotek gminnych, otrzymując pewną pulę książek wymienianych cyklicznie co kilka miesięcy. W ich prowadzenie, często w swych prywatnych domach, zaangażowali się ludzie oczytani i pragnący krzewić czytelnictwo,  wynagradzani raz na kwartał symboliczną kwotą. Z dokumentów wynika, że już w 1956 r. jedlicka placówka miała pod opieką kilka punktów. W roku 1958 było ich osiem w następujących miejscowościach:  Chlebna, Długie, Dobieszyn, Męcinka, Piotrówka, Podniebyle, Poręby i Żarnowiec.           

Zmiany w podziale administracyjnym wsi (1954 r.) rozpoczęły organizowanie pełnej sieci bibliotek gromadzkich. Czerpiąc z przedwojennej tradycji bibliotek gromadzkich, w sąsiedztwie Jedlicza także zaczęły powstawać nowe samodzielne placówki. W roku 1957 powstała gromadzka biblioteka w Jaszczwi. W roku 1959 rozpoczęła działalność biblioteka w Żarnowcu , a w 1966 w Potoku. Po reformie administracyjnej w latach 1972-1975, kiedy to gromady zastąpiono dwukrotnie większymi od nich gminami, znów zmieniła się sieć bibliotek. Biblioteka w Jedliczu, teraz już miejska i gminna, stała się placówką główną i przejęła nadzór nad bibliotekami w Jaszczwi, Potoku i Żarnowcu. Obecnie bibliotece w Jedliczu podlegają filie zlokalizowane w: Jaszczwi, Żarnowcu, Potoku. Najmłodsza, powstała w 1978 roku, w Dobieszynie.

Lokal

Biblioteka w Jedliczu najpierw mieściła się w szkole podstawowej, zajmując niewielki kącik w izbie lekcyjnej. Rozwój szkolnictwa, przemysłu, zmiany demograficzne i postępujący za tym wzrost czytelnictwa wymógł przeniesienie biblioteki do obszerniejszego lokalu. Był to prywatny budynek przy ul. Tokarskich 4. Z czasem i ten lokal okazał się za mały. Miejscowe władze wynajęły od tutejszej Gminnej Spółdzielni duże pomieszczenie magazynowe przy  rynku, które wyremontowano i zaadoptowano na bibliotekę. W tym lokalu na pierwszym piętrze, na powierzchni 56 m², biblioteka funkcjonowała do 1992 r., kiedy to w centrum miasta oddano do użytku nowy budynek dla władz gminy. Bibliotekę przeniesiono do wzniesionego jeszcze w okresie międzywojennym Domu Strzelca  przy ulicy Tokarskich 22, będącego dotychczasową siedzibą władz. W wyremontowanym  obiekcie oprócz biblioteki, zajmującej lokal o powierzchni 83 m², swoje miejsce znalazł też Gminny Ośrodek Kultury.

Patron

Ważnym wydarzeniem w historii naszej książnicy było  podjęcie przez Radę Miejską w Jedliczu uchwały o nadaniu bibliotece imienia Kaspra Wojnara - zasłużonego księgarza i wydawcy oraz działacza niepodległościowego z Borku. Tę wybitną postać naszego rodaka, nieco zapomnianą, odkrył na nowo dyrektor i kustosz Muzeum Marii Konopnickiej w Żarnowcu mgr Zdzisław Łopatkiewicz. Jemu zawdzięczamy odnalezienie wielu materiałów archiwalnych, dokumentujących działalność pisarską księgarską i wydawniczą, oraz legionowe losy Kaspra Wojnara. On też jako pierwszy zaproponował nadanie imienia Wojnara naszej placówce. Dniu 14 maja 1999 roku Rada Miejska specjalną uchwałą mianowała Gminną Bibliotekę Publiczną w Jedliczu imieniem Kaspra Wojnara. Biblioteka zyskała wybitnego patrona, ale i obowiązek krzewienia o nim wiedzy. Ogromną rolę odegrały w tym wydane przez bibliotekę dwie książki autorstwa Zdzisława Łopatkiewicza – „Kasper Wojnar – księgarz, działacz niepodległościowy, legionista” i „Ze wspomnień i przeżyć (1888-1908)”.  W listopadzie 2000 roku w lokalu biblioteki odsłonięto tablicę  z popiersiem Kaspra Wojnara, wykonaną w drewnie klonowym przez artystę plastyka pochodzącego z Jedlicza Sławomira Gęsiaka. W uroczystościach z okazji 10-tej rocznicy nadania imienia uczestniczył specjalny gość, bratanek patrona, Henryk Wojnar zamieszkały w Krakowie. Od momentu otrzymania imienia biblioteka czyniła starania o pozyskanie  publikacji autorstwa lub wydane przez Kaspra Wojnara. Udało się zdobyć wiele cennych wydawnictw, m.in.:  „Wielki Ilustrowany Kalendarz Powszechny Kaspra Wojnara” z 1911 i 1928 r., „Polak: Kalendarz historyczno-powieściowy na rok pański 1921”, „Ilustrowaną zwięzłą historję Polski jej odrodzenie i warunki rozwoju” z 1920 r., „Pieśni narodowe” z 1915 r., „Adam Mickiewicz – Król pieśni polskiej” z 1898 r., „Żywot, dzieła i proroctwa księdza Piotra Skargi” z 1936 r., „Ilustrowane dzieje Polski porozbiorowej uzupełnione dziejami legionów polskich” z r. 1916, „Wspomnienia z cytadeli i z innych więzień moskiewskich” z 1904 r. Znaczącym uhonorowaniem Wojnara było ufundowanie przez bibliotekę  w 2019 r.  (ze środków pozyskanych z projektu „Moja Mała Ojczyzna” finansowanego przez Fundację Banku Gospodarstwa Krajowego) pamiątkowego obelisku. Przy głównej alei cmentarnej stoi monumentalny głaz z piaskowca, projektu Sławomira Gęsiaka, wykonany przez zakład kamieniarski Gran-Mar z Jedlicza. Wewnątrz zamurowana jest ziemia pochodząca z miejsca pochówku Wojnara na cmentarzu na Jeżycach w Poznaniu.

Czytelnictwo

Centralizacja zakupów trwała aż do chwili przejęcia nadzoru nad bibliotekami publicznymi przez władze samorządowe, a więc do wspomnianej wyżej reformy 1990 r. Od 1950 r. do 1992 r. biblioteka zaopatrywana była w nowości wydawnicze poprzez zakup centralny, czyli bibliotekę nadrzędną. Dla Jedlicza była to biblioteka publiczna w Krośnie. Po reformie zakończył się okres zakupów centralnych i biblioteka uzyskała możliwość dostosowania profilu księgozbioru do potrzeb środowiska.

Ze sprawozdania za 1957 rok wynika, że biblioteka miała 335 czytelników, natomiast księgozbiór liczył 4810 woluminów. W kolejnych latach placówka uzupełniała systematycznie swoje zbiory. W 1973 roku księgozbiór liczył 9135 woluminów, a korzystało z niego 620 czytelników. Znaczący przyrost księgozbioru nastąpił w latach 90-tych. Już w roku 1990 liczył on  w bibliotece głównej 13854 woluminy. Na koniec 1990 roku zarejestrowano 902 czytelników. W roku 2000 było 1510 czytelników i 16401 książek, a w 2010 r. 1412 czytelników i 20642 książek. W roku 2020 z biblioteki skorzystało  1076 czytelników mających do dyspozycji 22799 książek.

W sierpniu 1998 r. rozpoczął się proces automatyzacji prac bibliotecznych, ponieważ zakupiono pierwszy komputer. W poznańskiej firmie Sokrates Software nabyto program biblioteczny „SOWA” . Przystąpiono do wprowadzania całego księgozbioru, a następnie wszystkich czytelników do elektronicznej bazy danych . W czerwcu 2001 r. biblioteka po raz pierwszy uzyskała dostęp do Internetu. Jedno stanowisko komputerowe zostało udostępnione czytelnikom. Dla filii pierwszy komputer zakupiono we wrześniu 2002 r., otrzymała go biblioteka w Żarnowcu. W roku 2010 biblioteka rozpoczęła retrokonwersję danych z systemu bibliotecznego Sowa do tańszego i powszechniejszego systemu biblioteczny MAK+. Od 2012 r., w odpowiedzi na rodzące się zapotrzebowanie,  biblioteka w Jedliczu rozpoczęła gromadzenie audiobooków. Przejście na elektroniczne wypożyczanie książek nastąpiło w 2014 r.

Działalność kulturalno-oświatowa

Od początku istnienia biblioteka, oprócz swej głównej roli gromadzenia, wypożyczania i udostępniania księgozbioru, realizuje także funkcję ośrodka kulturalno-oświatowego. W swej ponad półwiecznej historii zorganizowała wiele imprez i uroczystości promujących czytelnictwo. Na spotkaniach autorskich gościli tu znani pisarze i regionaliści, byli m.in. Joanna Siedlecka, Wanda Chotomska, Grzegorz Kasdepke, ks. Adam Boniecki, Joanna Papuzińska, Andrzej Potocki, Edwarda Marszałek, Stanisław Kryciński, Michał Rusinek, Barbara Kosmowska. Zorganizowano wiele konkursów literackich, czytelniczych, fotograficznych i plastycznych. Od lat systematycznie odbywają się spotkania z przedszkolakami, lekcje biblioteczne. Od 2020 r. przy bibliotece działa Dyskusyjny Klub Książki „SuperBOOKersi”, a od 2021 roku grupa czytelnicza „GAMING-BOOKS”-kreatywnie z książką w sieci.

Działalność wydawnicza

Od 2008 r., kiedy to ukazała się publikacja „Kasper Wojnar – księgarz, działacz niepodległościowy, legionista” Zdzisława Łopatkiewicza, ważną gałęzią działalności biblioteki stało się wydawanie książek. Dotychczas Biblioteka wydała 9 publikacji i współwydała  2 pozycje. Niektóre z nich zostały dofinansowane ze środków pozyskanych z funduszy unijnych, o które biblioteka systematycznie zabiega.

Dotychczas wydano:

• 2008 Kasper Wojnar – księgarz, działacz niepodległościowy, legionista Zdzisława Łopatkiewicza
• 2009 O Jedliczu i około Jedlicza Zdzisława Łopatkiewicza (dotowana przez gminę Jedlicze)
• 2010 Cmentarz Jedlicki (dotowana przez Gminę Jedlicze)
• 2013 Marii Konopnickiej żarnowieckie lata Zdzisława Łopatkiewicza (publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013)
• 2013 Stanisław Stopkowicz  Zbrojmistrz-bronioznawca z Jedlicza. (publikacja ukazała się dzięki wsparciu EQE Sp. z o.o. z siedzibą w Krośnie)
• 2014 Gmina Jedlicze w obiektywie
• 2014 Pochyl głowę, który przechodzisz. Kapliczki i krzyże przydrożne gminy Jedlicze (publikacja współfinansowana ze środków Unii Europejskiej w ramach Osi 4 LEADER Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013)
• 2015 Władysława Dubisa bieg życia Zdzisława Łopatkiewicza
• 2015 Dwa Wrześnie i Oleander Franciszka Mojaka
• 2017 Wacek czyli przypisy do konterfektu Profesora Wacława Twardzika w oprac. Romana Mazurkiewicza (wydana przez Księgarnię Akademicką w Krakowie, współfinansowana przez GBP Jedlicze)
• 2018 Ze wspomnień i przeżyć (1888-1908) Kaspra Wojnara

Biblioteka prowadzi sprzedaż wszystkich wymienionych pozycji.